Museumnacht 2019

De Zeemond is een kunstwerk dat letterlijk gehoor geeft aan de zee in een uitvergrote vorm van het gehoor buisje van een vis. De Ambassade van de Noordzee geeft een stem aan dit water op allerlei manieren, en neemt daarbij de Noordzee altijd als uitgangspunt.

Een ander lid van de Ambassade van de Noordzee, Frank Bloem, heeft moleculen van zeewater uit de Noordzee gecomprimeerd en daar geuren van gemaakt voor het geur kunstwerk Zeelucht. Op die manier kunnen we de Noordzee inademen en geeft hij ons een idee van dat de zee méér is dan wat we met het blote oog kunnen waarnemen.

Het idee van schijnbare controle dat we als stedeling proberen uit te oefenen over de natuur komt terug in het idee achter de vlag van Marinus Boezem. Hij heeft een weersvoorspelling met de hoge- en lagedrukgebieden afgebeeld op een vlag. Hij laat deze voorspelling vervolgens door de echte wind wapperen, zodat de kaart leesbaar wordt. Het is de enige echte real-time wind, die ons toegang geeft tot het bekijken van deze voorspellingen op een kaart en op die manier materialiseert deze weervlag zichzelf. Een vlag is een object dat vaak gebruikt wordt om iets toe te eigenen, maar misschien is het onvoorspelbare weer juist een goed waarmee dat niet kan.

Het werk van Esben Ild heeft ook iets apocalyptisch, een oneindige tegenstelling van zijn sculptuur en het materiaal waarin die is uitgevoerd. Het zwemvest en zwembandjes zijn objecten die juist bedoeld zijn om te kunnen overleven in water, maar in deze uitvoering van metaal helpen ze alleen maar om sneller dieper te verdrinken. Het lijkt een komisch object waar iets fundamenteels niet klopt, maar is in feite een donkere waarschuwing voor een toekomst waar we ons niet uit lijken te kunnen redden.

Alice Heron ziet hoe plastic de natuur aan het overnemen is en visualiseert dit fenomeen als een levend organisme. Het plastic overschot is misschien niet meteen zichtbaar in hartje Amsterdam, maar het gerecyclede plastic dat ze heeft gebruikt voor haar sculptuur die onheilspellend over de reling van de pont kronkelt, maakt dit groeiende plastic organisme zichtbaar op de pont. De manier waarop de grootschalige installatie is gevormd, is gebaseerd op haar studie naar de manier waarop planten en wortels groeien en zich nestelen in de aarde.

Omar Vega Macotela heeft samen met vier operazangers (Kirila Kraal, Minyeshu Kifle, Brigitte van Hagen, Jasmine Karimova) een performance ontwikkeld die plaatsvindt in de donkere nacht waarin de pont naar de overkant vaart. Het licht van de pont gaat uit en de reizigers zullen zonder te kunnen zien moeten vertrouwen op hun andere zintuigen. Een stem begint te zingen vanuit een hoek op de pont en een andere valt bij totdat er een korte opera ontstaat door vier zangers.

De operazangers, die verdekt opgesteld staan tussen de gewone reizigers, zingen verschillende harmonische tonen en creëren een melancholische sfeer die aansluit bij het idee van Saudade. Dit onvertaalbare Portugese woord is gebruikt voor als je iets mist dat er eigenlijk nog is. Het is ook onlosmakelijk verbonden met het het gevoel dat wordt opgeroepen als zeelui over het water turen en emotioneel worden door een gemis dat niet meteen gedefinieerd kan worden.

Na deze mini-opera voorstelling, gaan de lichten weer aan en zal niemand weten wie er nou precies gezongen heeft. De anonimiteit van de zangers draagt bij aan een collectieve beleving die benadrukt dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten, in ieder geval totdat we aan de overkant zijn.

Rosa Sijben personifieert een object door er een naam aan te geven, en zodoende neemt Sjaak ook gewoon plaats op de zitjes op de pont. Het idee is dat Sjaak bekijks trekt waarmee de dagelijkse realiteit (met al haar objecten die ontworpen zijn om en een duidelijke functie dienen) even op losse poten komt te staan. Sjaak heeft in tegenstelling tot de andere omringende elementen op de pont gedefinieerde functie, het is duidelijk dat hij plek inneemt. De pont wordt steeds voller en mensen klagen elk jaar meer over deze drukte van haastige reizigers naar de overkant, Sjaak verzet zich tegen deze haast en omarmt de rust die het pontritje biedt. Voor de museumnacht zal Rosa Sijben een gedicht van Dick Raaijmakers voordragen, dat haar ooit de inspiratie gaf tot het maken van Sjaak. Het gaat over een man die precies past op de plek waar hij zat, als een afdruk laat een warmte achterlaat en niemand anders durft te zitten op die plek. De dichter vraagt zich af wie of wat zijn plek zal innemen als hij uiteindelijk op zal staan. Het gaat erom dat alles tijdelijk kan zijn, en de pont gevuld wordt met een stroom van vluchtige momenten.

Koos Buster’s keramieken objecten gaan ook over het onopgemerkte zichtbaar maken. Door zijn wobbly keramische versie van alledaagse objecten, in dit geval sigarettenpeuken en een beveiligingscamera, trekt hij de aandacht naar deze onzichtbare elementen. De uitgedrukte peuken zijn onzichtbaar geworden in een korte tijdsperiode, door een streng gezondheidsbeleid van de overheid dat ons gedrag en masse conditioneert. Buiten de vraag of dat goed is of niet, de manier waarop we collectief gestuurd worden om te doen of te laten is sluipend aanwezig en wordt opgenomen als de norm totdat niemand zich meer kan voorstellen dat er gerookt werd op de pont.

De keramieken beveiligingscamera op de pont staat verdekt opgesteld maar is alles behalve onschuldig. In tegenstelling tot de functionerende camera op de pont, is die van Koos Buster juist gemaakt om naar te kijken, zonder dat deze ons bekijkt. Het werkt als een bescheiden uitnodiging om bewust te worden van de camera ernaast die ons observeert en continue vastlegt.

De vraag over wie wíe nou bekijkt, komt terug in Hans Boddeke’s straatfotografie. De afgelopen jaren heeft hij verschillende momenten en situaties van Amsterdammers en hun stad vastgelegd. Hij greep de achteloze momenten waarin iemands paraplu omklapt terwijl hij de trambaan oversteekt, of het moment waarin iemand op een ladder staat te klussen. Het is een portret van de stad en de mensen die haar maken, bewonen en even stilstaan bij de schoonheid van het alledaagse. De beelden die hij neemt zijn vaak tussenmomenten die in de haast van de dag verdwijnen, maar wanneer ze opgenomen zijn in de fotografische reeksen krijgen ze een ander ritme en zie je herkenbare taferelen in de intimiteit van een Master Viewer. Dit apparaat benadrukt het element van bespieden en tegelijkertijd bespied worden wanneer je je ogen tegen dit nostalgische kijkertje aandrukt.

–

Mede mogelijk gemaakt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst, het ABN AMRO Cultuurfonds en Museumnacht Amsterdam. 

Foto credits: Michiel Stock

Met dank aan: Noa Jansma, Leo Siemes, Emma Waslander, Robbie Schweiger, Maloney Amsterdam, Thijmen Doornik, Cristina Kolozsvary-Kiss, Michael Bucuzzo, Marc van Amerongen, De Kunstrijders.